તાજેતરમાં ભારત સરકારે નિર્ણય લીધો છે કે તે આગામી દાયકામાં નેપાળ પાસેથી 10 હજાર મેગાવોટ વીજળી ખરીદશે. વધુમાં, ભારતનું સતલજ હાઈડ્રોપાવર કોર્પોરેશન 900 મેગાવોટ અરુણ-3 અને 490 મેગાવોટ અરુણ-4 હાઈડ્રો પ્રોજેક્ટ્સ વિકસાવશે.

ભારત અને નેપાળ વચ્ચેના મોટા વિજળી પ્રોજેક્ટથી ચીન નારાજ થઈ ગયું છે. નેપાળમાં ચીનના રાજદૂત ચેંગ સોંગે આકરી ટીપ્પણી કરી અને કહ્યું કે જો નેપાળ પાસે પોતાના માટે ઓછી વીજળી છે તો તેને ભારતમાં નિકાસ કરવાનો કોઈ અર્થ નથી. ભારતની નીતિઓ નેપાળ માટે ન તો યોગ્ય છે કે ન તો ફાયદાકારક.

નેપાળને BRI તરફથી બહુ મદદ મળી નથી
નેપાળના વડાપ્રધાન પુષ્પ દહલ કમલ પ્રચંડ હાલમાં ન્યુયોર્કમાં છે. જ્યાં તેઓ યુએન જનરલ એસેમ્બલીના 78મા સત્રને સંબોધશે. આ પછી તેઓ 22 સપ્ટેમ્બરે અમેરિકાથી ચીન જશે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર આ મુલાકાતમાં ચીનનો સૌથી મોટો એજન્ડા નેપાળને બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઈનિશિએટિવ (BRI) કરાર પર હસ્તાક્ષર કરાવવાના છે.

2017થી પરસ્પર સંમતિના અભાવે તેનું કામ અટક્યું છે. BRI નેપાળના ભૂતપૂર્વ PM કેપી શર્મા ઓલીએ 2017 માં BRI પ્રોજેક્ટ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, પરંતુ ત્યારથી કોઈ નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ નથી.

ચીન અને નેપાળ વચ્ચે પાવર એગ્રીમેન્ટ થવાની શક્યતા
2019માં નેપાળે BRIમાં 35 પ્રોજેક્ટનો સમાવેશ કર્યો હતો, જેમાંથી માત્ર 9 પ્રોજેક્ટ પર ચીન સાથે સહમતિ થઈ હતી. નેપાળના વડાપ્રધાન કાર્યાલયના એક અધિકારીએ નામ જાહેર ન કરવાનો હવાલો આપતા કહ્યું કે પ્રચંડની ચીન મુલાકાત દરમિયાન પાવર ટ્રેડ અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિના કાર્યકાળ દરમિયાન આપવામાં આવેલા નાણાકીય પેકેજના ઉપયોગ અંગે સમજૂતી થઈ શકે છે.

2019 માં નેપાળની મુલાકાત દરમિયાન, ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગે 2020 થી 2022 સુધી 4 હજાર કરોડ રૂપિયાની નાણાકીય સહાય આપવાનું વચન આપ્યું હતું. પરંતુ બંને દેશોમાં પ્રોજેક્ટ અંગે સહમતિના અભાવે ફંડ ફાળવવામાં આવ્યું નથી.

વિદેશ મંત્રી એનપી સાઉદનું કહેવું છે કે દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટોમાં કૃષિ, સ્વાસ્થ્ય, રોડ કનેક્ટિવિટી, બોર્ડર પોઈન્ટ અને એનર્જી કો-ઓપરેશન પર ચર્ચા થઈ શકે છે. નેપાળના સામાન્ય લોકોનો અભિપ્રાય- અમને ચીન પાસેથી મોંઘી લોન નથી જોઈતી. નેપાળમાં પ્રચંડની પાર્ટી સીપીએમ (માઓઈસ્ટ સેન્ટર)ના સૂત્રોનું કહેવું છે કે ચીનના બીઆરઆઈ પ્રોજેક્ટ પર આગળ વધવા માટે સરકાર પર દબાણ છે.

શ્રીલંકા અને આફ્રિકન દેશોની સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને નેપાળમાં ચીનની લોનને લઈને ઘણા સમયથી અવિશ્વાસ પ્રવર્તી રહ્યો છે. નેપાળના નાગરિક સમાજના પ્રતિનિધિઓ કહે છે કે જ્યારે વિશ્વ બેંક અને એડીબીથી લોન મળી રહી છે તો પછી ચીન પાસેથી વધુ વ્યાજે લોન શા માટે લેવી જોઈએ?

નેપાળ પાસે 86 હજાર મેગાવોટ ક્ષમતા છે, પરંતુ શિયાળામાં ભારતમાંથી આયાત કરે છે
નેપાળના વડાપ્રધાન પ્રચંડ 31 મેથી 3 જૂન સુધી ભારતની મુલાકાતે હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન ભારત સાથે ઘણા કરારો થયા હતા. જેમાં 10 હજાર મેગાવોટ વીજળીની નિકાસ માટે પણ કરાર કરવામાં આવ્યો હતો. ઉપરાંત, અન્ય ઘણા પાવર પ્રોજેક્ટ પર કામ ચાલી રહ્યું છે. નેપાળમાં હાઈડ્રો પાવરની અપાર સંભાવના છે, જે 86 હજાર મેગાવોટ વીજળીની ક્ષમતા ધરાવે છે પરંતુ શિયાળામાં ભારતથી વીજળીની આયાત કરે છે.